تعویض مفصل زانو

آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو به عمل جایگزین کردن مفصل آسیب دیده زانو گفته می‌شود. بیماران معمولا به دلیل زانو درد شدید، آسیب‌های ناشی از تصادف، بیماری‌های مزمن یا ساییدگی مفصل زانو اقدام به تعویض مفصل زانو خواهند کرد. این جراحی زمانی انجام می‌شود که هیچ گونه درمان غیر جراحی پاسخگوی بیمار نبوده و شدت درد بر کیفیت زندگی او تاثیرگذار است. 

به صورت کلی مفصل مصنوعی قرار گرفته در زانو عملکرد طبیعی داشته و دارای طول عمر بالایی نیز است اما در صورتی که فرد در طول زندگی با اضافه وزن و تمرین‌های شدید فیزیکی روبرو شود، این مفصل با شکستگی، دررفتگی یا جداشدگی همراه خواهد شد.

کاندیدای مناسب تعویض مفصل زانو کیست؟

به صورت کلی تعویض مفصل زانو یکی از موفقیت آمیزترین اعمال جراحی در سراسر جهان است که تا به امروز افراد زیادی با انجام آن توانسته‌اند به کیفیت زندگی گذشته خود بازگردند. قبل از اقدام به جراحی پزشکان تمامی راه و روش‌هایی غیر جراحی مانند فیزیوتراپی و دارو را که برای درمان بیمار مفید است، امتحان خواهند کرد، سپس در صورت عدم دریافت نتیجه مطلوب پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. به طور کلی افرادی که علائم زیر را داشته باشند کاندیدای مناسبی برای جراحی تعویض مفصل زانو هستند:

• کسانی که درد شدید و بی وقفه‌ای را در زانو حس می‌کنند.
• کسانی که با محدودیت حرکتی روبرو شده‌اند
• کسانی که زانویشان بدشکلی دارند.
• کسانی که در همه حال حتی زمان استراحت درد زانو دارند.
• کسانی که درمان غیر جراحی بر روی آن‌ها تاثیری نداشته است.

علت تعویض مفصل زانو چیست؟

در صورت از بین رفتن غضروف، ساییدگی مفصل، التهاب آن و در نهایت موثر نبودن درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، ورزش‌های مخصوص و داروهای خوراکی جراحی تعویض مفصل زانو انجام خواهد شد. عواملی که باعث از بین رفتن غضروف و ساییدگی استخوان‌ها می‌شود، عبارتند از:

• ضربه و آسیب به زانو:
• روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید
• آرتروز
• پوکی استخوان

نحوه انجام عمل تعویض مفصل زانو:

خوشبختانه تا به امروز درصد قابل توجهی از جراحی‌های انجام شده برای تعویض مفصل زانو با موفقیت همراه بوده و مفصل مصنوعی سالیان سال برای فرد باقی خواهد ماند و کیفیت زندگی وی همچون گذشته خواهد شد. مراحل عمل تعویض مفصل زانو عبارتست از:

• بیهوشی: با تشخیص پزشک متخصص بیهوشی یکی از روش های بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضعی روی بیمار انجام می‌شود.
• در ابتدا پزشک جراح ارتوپد، با ایجاد یک شکاف کوچک در ناحیه مفصل زانو به نواحی داخلی و استخوان‌های ناحیه مفصل، دسترسی پیدا می‌کند.
• در مرحله بعد نواحی آسیب دیده (غضروف و سطح مفصلی استخوان ران و ساق) توسط ابزار مخصوص جراحی حذف می‌شوند.
• با توجه به میزان و نحوه آسیب در هر بیمار، پزشک پروتز و ایمپلنت‌های مخصوصی را جایگزین مفصل آسیب دیده می‌کند.
• ایمپلنت از اجرای فلزی و پلاستیکی تشکیل شده و در این مرحله توسط ماده ای به نام “سیمان استخوانی” به استخوان های ران و ساق پا متصل می‌شود. همچنین ممکن است پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار روش تثبیت بیولوژیک را جهت اتصال استخوان با مفصل مصنوعی انتخاب کند.

آیا نتیجه عمل تعویض مفصل زانو دائمی است؟

عمل جراحی تعویض مفصل زانو تقریبا ۲۰ سال ماندگاری خواهد داشت که برای دستیابی به چنین ماندگاری باید اقدامات زیر انجام شود:

• مراجعه به بهترین پزشک برای تعویض مفصل زانو
• انجام فیزیوتراپی پیش از جراحی به منظور تقویت عضلات
• انتخاب نوع پروتز و شرکت سازنده آن
• انجام دقیق مراقبت‌های دوره نقاهت

انواع پروتزهای به کار رفته در عمل تعویض مفصل زانو

به صورت کلی پروتزهای بکار رفته در مفصل زانو به چهار دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

• سرامیک بر روی پلاستیک
• سرامیک بر روی سرامیک
• فلز بر روی پلاستیک
• فلز بر روی فلز

پروتز مورد استفاده در جراحی تعویض مفصل زانو از 3 بخش تشکیل می شود:

• بخشی که به استخوان ران مربوط می شود (فمورال)
• بخشی که به استخوان ساق مربوط می شود (تیبیال)
• بخشی که به استخوان کشکک مربوط می شود (پاتلار)

مزایای عمومی عمل جراحی تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو برای بیمار مزیت‌های مختلفی را به همراه خواهد آورد که عبارتند از:

• از بین بردن درد زانو

بدون شک علت اصلی انجام جراحی تعویض مفصل زانو درد است که پس از جراحی فرد برای همیشه از آن رها می‌شود و می‌تواند همچون گذشته فعالیت‌های خود را انجام دهد. حدود 80 تا 95 درصد افراد، پس از عمل جراحی پروتز زانو بهبود درد را گزارش داده‌اند. عمر مفاصل مصنوعی بین 20 تا 25 سال است ولی بطور کلی این زمان بستگی به نحوه زندگی و استفاده فرد دارد.

• استقلال در زندگی روزمره

بیمارانی که از وضعیت زانوی خود رنج می‌برند و نیاز به عمل جراحی دارند، دچار تغییر در زندگی خود می‌شوند. و برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی خود به اطرافیان خود وابسته هستند. اما پس از عمل تعویض مفاصل زانو، به دلیل کاهش درد و بهبود کیفیت کیفیت زندگی استقلال خود را به دست آورده و حتی ممکن است میزان فعالیت بدنی و عملکرد بیشتری انجام دهند.

• بهبود کیفیت زندگی

درصد بالایی از بیماران پس از آرتروپلاستی کامل زانو، درد کم یا خفیفی دارند .اما برای انجام فعالیت های اساسی روزمره زندگی هیچ مشکلی برای خرید و وظایف اداری ، راه رفتن و غیره ندارند. این بیماران که تا قبل از عمل جراحی بسیار ناتوان بودند، بهبود زیادی را در کیفیت زندگی شان مشاهده خواهند کرد.

دوره نقاهت عمل تعویض مفصل زانو

بیمار باید در مدت زمان نقاهت، استراحت کند و از انجام فعالیت‌های سنگین بدنی جدا خودداری کند. با این وجود، سرعت بهبودی در تمام افراد به یک میزان نیست ولی پس از گذشت 4 الی 6 هفته بیمار می‌تواند به فعالیت‌های عادی خود بازگردد. در دوره نقاهت لازم است که فرد اعمال زیر را انجام دهد:

• استفاده از عصا و یا واکر هنگام راه رفتن
• فشار نیاوردن به زانو در هنگام بلند شدن
• فشار وارد نکردن به زانو در هنگام خواب
• آویزان نکردن پا در هنگام نشستن
• استفاده نکردن از پله