پای پرانتزی‌ و ضربدری‌ نوزادان

پای پرانتزی یا پای ضربدری به مشکلاتی اطلاق می‌شود که زانوها به سمت داخل خم می‌شوند و ساق پاها به هم نزدیک می‌شوند. این باعث می‌شود که مچ پاها از هم فاصله بگیرند. از نظر ظاهری، زانوها به هم نزدیک‌تر و قسمت مچ پاها از هم دورتر قرار می‌گیرد، که این وضعیت باعث می‌شود که قدم زدن برای فرد با مشکل پای پرانتزی کمی متفاوت باشد.

دلایل پای پرانتزی ممکن است شامل عوامل ارثی، تقویت غیرمتعادل عضلات، نقص‌های ساختاری استخوان‌ها یا مفاصل و یا مشکلات در پوزش و تعادل بدن باشد.

در صورتی که پای پرانتزی در کودکی بهبود نیافته و در بزرگسالی باقی بماند، ممکن است علائمی نظیر درد و ناراحتی در زانوها، ساق پاها، مچ پاها و یا حتی کمر بروز کند. به همین دلیل درمان و تمرینات مناسب برای اصلاح وضعیت پای پرانتزی در این مرحله بسیار مهم و ضروری است.

معمولاً از تمرینات تقویتی، کششی و اصلاحی برای عضلات و مفاصل استفاده می‌شود تا وضعیت پای پرانتزی بهبود یابد و فشار غیرطبیعی بر روی مفاصل کاهش یابد. اگر شما یا کودکتان با این مشکل مواجه هستید، بهتر است به یک پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی از مشکل شما گرفته شود و برنامه درمانی مناسب تعیین گردد. همچنین ممکن است که استفاده از کفش‌ها و انگشتی‌ها مناسب باشد تا اصلاح وضعیت پاها را تسهیل کند.

به طور کلی پا پرانتزی‌ شایع‌تر از پای ضربدری‌ و آمار پا پرانتزی‌ با توجه به سن متفاوت است به طوری‌که درصد زیادی از نوزادان (حدود ۲۰ درصد) پای پرانتزی‌ دارند که البته این عارضه معمولاً به مرور زمان و تا رسیدن به سه سالگی به طور خود به خود اصلاح می‌شود اما در برخی از مواقع هم پس از پنج سالگی نیاز به مداخلات درمانی وجود دارد.

 گاهی اوقات علل فیزیولوژیکی مانند شکل قرار گرفتن جنین در رحم مادر سبب به وجود آمدن پای پرانتزی‌ می‌شود اما در برخی از مواقع علل پاتولوژیک (مرضی) در بروز پای پرانتزی‌ نقش دارند.

 از جمله علل پاتولوژیک که در بروز پای پرانتزی‌ نقش دارند می‌توان به سوء تغذیه اشاره کرد، افرادی که ویتامین D، کلسیم و فسفر‌ کافی دریافت نمی‌کنند معمولا دچار نرمی استخوان (راشیتیسم‌) و پای پرانتزی‌ می‌شوند البته کمبود برخی از آنزیم‌ها نیز در بروز این عارضه تاثیرگذار است.

 برای درمان پای پرانتزی‌ در درجات خفیف و سنین کودکی، اغلب نوزادان را قنداق می‌کنند و در صورتی‌که زاویه بین انتهای استخوان ران از مفصل زانو از ۴۵ درجه بیشتر باشد از وسیله‌ای به نام «بریس» استفاده می‌شود.در صورتی‌که برای درمان پای پرانتزی‌ نیاز به عمل جراحی وجود داشته باشد، عمل جراحی پس از سن ۱۷ سالگی انجام می‌شود زیرا در سنین رشد انحراف بیشتر می‌شود.

پزشکان درباره فاصله ایده‌آل بین ۲ تا برجستگی داخل زانو، می گویند: فاصله ایده‌آل ۲ تا برجستگی داخل زانو پنج سانتی‌متر است البته اگر این فاصله کمتر از ۱۰ سانتی‌متر باشد معمولاً برای فرد مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی بهتر است فاصله بین ۲ تا برجستگی داخل زانو کمتر از هفت سانتی‌متر باشد؛ اگر زاویه بین انتهای استخوان ران از مفصل زانو نیز بیش از ۱۵ درجه باشد، عمل جراحی از بالای زانو انجام می‌شود و در صورتی که زیر ۱۵ درجه باشد، عمل از زیر زانو انجام می‌شود.

 در صورتی عمل جراحی برای درمان پای پرانتزی‌ انجام می‌شود که زاویه بین انتهای استخوان ران از مفصل زانو بیشتر از ۱۰ درجه یا فاصله بین ۲ تا برجستگی داخل زانو بیشتر از ۱۰ سانتی‌متر باشد البته فرد باید علائم بالینی مانند درد و خستگی نیز داشته باشد. نرمی بافت بدن پای پرانتزی‌ را تشدید می‌کند، همچنین اشخاصی که کف پای صاف به همراه پای پرانتزی‌ یا ضربدری‌ دارند نیز بیشتر دچار علائم بالینی مانند خستگی و درد می‌شوند.

پزشکان درباره شیوع پای پرانتزی‌ و پای ضربدری‌ تاکید کردند: شیوع پای پرانتزی‌ معمولاً بین پنج تا هشت درصد در افراد بالای پنج سال است ولی شیوع پای ضربدری‌ تقریبا ثابت و حدود ۲ درصد در این اشخاص است.

روش های درمان غیرجراحی برای پای پرانتزی

یک پزشک درباره درمان‌های غیر جراحی پای پرانتزی‌ و پای ضربدری‌ تصریح کرد: از جمله درمان‌های غیر جراحی پای پرانتزی‌ و پای ضربدری‌ می‌توان به فیزیوتراپی، کفش طبی و بریس اشاره کرد. در پای پرانتزی‌ کفش طبی به صورتی است که پا به سمت بیرون متمایل می‌شود و بریس هم در بالا و پایین زانو به گونه‌ای بسته که در جهت عکس پای پرانتزی‌ به پا فشار وارد می‌شود. در پای ضربدری‌ کفش طبی و بریس در جهت عکس پای ضربدری‌ (به سمت داخل) به پا فشار وارد می‌کنند. فاصله بین ۲ تا قوزک داخلی مچ پا در پا ضربدری از ۱۰ سانتیمتر بیشتر است.

پای پرانتزی در مردان شیوع کمتری دارد

به طور کلی پای پرانتزی‌ و ضربدری‌ و به ویژه پای ضربدری‌ در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد.

در صورتی که پای پرانتزی‌ و پای ضربدری‌ به موقع درمان نشود، آناتومی بدن تغییر می‌کند و مقدار فشار بر واحد سطح در زانو بیشتر و زانو تخریب می‌شود، هرچه درجه پای پرانتزی‌ و ضربدری‌ بیشتر باشد، تخریب زانو بیشتر می‌شود. تخریب زانو معمولا پس از سن ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد و در پای پرانتزی‌ داخل زانو و در پای ضربدری‌ خارج زانو تخریب می‌شود.

 اگر در درمان پای پرانتزی و ضربدری‌ سهل‌انگاری شود، فرد علاوه بر تخریب زانو دچار آرتروز زودرس نیز می‌شود که در درجات خفیف آرتروز ما باید عمل استئوتومی‌ (شکستن استخوان و صاف کردن آن) را انجام دهیم و در درجات شدید مجبور به تعویض مفصل زانو هستیم که تعویض مفصل عملی گران قیمت و سخت است.

 پای پرانتزی‌ در ۹۷ درصد موارد طرفه است یعنی هر ۲ زانو درگیر این عارضه می‌شوند ولی پای ضربدری‌ در ۷۰ درصد موارد ۲ طرفه است.